Naturalne Planowanie Rodziny (NPR) to metoda przewidywania okresów płodnych i niepłodnych w cyklu kobiety, na podstawie obserwacji fizjologicznych objawów występujących w każdym cyklu miesiączkowym.W zależności od sytuacji NPR może być stosowany jako:
- metoda odkładania poczęcia,
- pomoc w wyznaczeniu dni płodnych u par planujących dziecko.
Jest kilka metod opierających się na zasadach NPR-u:
- metoda objawowa (Billingsa) – polega na obserwacji śluzu i objawów owulacji,
- metoda termiczna – polega na pomiarach temperatury,
- metoda objawowo-termiczna (Rötzera, angielska, Kuppleyów, Kramarek).
Skupię się na metodzie objawowo-termicznej Rötzera.
W metodzie Rötzera płodność kobiety rozpoznaje się na podstawie wspólnej analizy zmian powiązanych ze sobą wskaźników:
- jakości śluzu wydzielanego przez szyjkę macicy,
- wysokości podstawowej temperatury ciała (PTC),
- cech szyjki macicy spostrzeganych w czasie badania wykonywanego przez kobietę (dla chętnych).
Wszystkie obserwacje zapisujemy na karcie cyklu. Zachodzące zmiany pokazują nam, jak w poszczególnych fazach zachowuje się nasz organizm.
Temperaturę mierzymy każdego dnia (począwszy od – najpóźniej – 5 dnia cyklu), zaraz po przebudzeniu, przed wstaniem z łóżka i wykonaniem jakiejkolwiek czynności, ponieważ może to zakłócić wartość podstawowej temperatury ciała. Pomiaru dokonujemy zawsze o tej samej godzinie, choć dopuszczalny jest przedział 1,5-godzinny, nie później niż o 7:30. PTC mierzymy w pochwie, odbycie lub w ustach przez 5 minut. Pomiar w ustach obarczony jest największym ryzykiem błędu. Używamy do tego celu zwykłego szklanego termometru lub elektronicznego, ale takiego, który ma dokładność dwóch miejsc po przecinku. Temperaturę mierzoną termometrem szklanym odczytujemy bezpośrednio po pomiarze z dokładnością do 0,05 st. C, czyli pół kreski. Pomiar zaznaczamy na karcie obserwacji cyklu. Jeśli pomiar był zakłócony, np. przez późniejszy pomiar czy chorobę, spożycie alkoholu poprzedniego wieczoru, to zaznaczamy to na wykresie.
Śluz najlepiej obserwować podczas wizyt w toalecie. Należy przetrzeć 1 raz czystym papierem toaletowym wzdłuż ujścia pochwy od przodu do tyłu. Po złożeniu i rozłożeniu papieru trzeba go obejrzeć. Efekt obserwacji należy zanotować wieczorem na karcie cyklu za pomocą symboli. Jeżeli w ciągu dnia występowały różne objawy, należy zanotować jakościowo najlepszy objaw płodności, nawet jeśli wystąpił on tylko raz.
Szyjkę macicy badamy raz dziennie, wieczorem, ponieważ rano-po długim spoczynku, zawsze jest ona uniesiona. Najlepiej zrobić to kucając, ale można też stojąc podeprzeć wyżej jedną nogę. Podczas badania stwierdzamy, jak wysoko jest szyjka, stopień jej twardości/miękkości oraz to, czy jest otwarta czy zamknięta.
[smartads]
Jak już wiemy, na cykl miesiączkowy składają się cztery fazy:
- miesiączka,
- faza folikularna – estrogenowa, niskich temperatur, jest to okres niepłodności względnej, jej długość może być zmienna,
- faza owulacyjna – okres płodności,
- faza lutealna – faza ciałka żółtego, wyższych temperatur, jest to okres niepłodności bezwzględnej, jej długość jest stała i wynosi 11-17 dni.
Najłatwiejszym do zaobserwowania objawem w cyklu i umownym jego początkiem jest krwawienie miesiączkowe, ale najważniejszym jest jajeczkowanie (owulacja), czyli uwolnienie komórki jajowej z jajnika.
Na początku cyklu, po miesiączce, gdy trwa czas ciszy hormonalnej, szyjka macicy staje się twarda i zamknięta. Jeżeli równocześnie z szyjki macicy nie wypływa śluz ani nie ma żadnych innych objawów płodności, to można przyjąć, że jest to okres niepłodności przedowulacyjnej (względnej). W pochwie dzięki obecności pałeczek kwasu mlekowego panuje środowisko kwaśne (pH 3-4), które ma za zadanie chronić pochwę przed infekcjami. Takie warunki są nieprzyjazne zarówno dla drobnoustrojów, jak i dla plemników, które w środowisku kwasu mlekowego giną w ciągu pół godziny. Po kilku (czasem więcej) dniach, na skutek oddziaływania hormonów podwzgórza i przysadki mózgowej, w jajnikach następuje wzrost pęcherzyków i produkcja estrogenów, rozpoczyna się okres płodności. Rosnący pęcherzyk Graafa, w którego wnętrzu dojrzewa komórka jajowa, wydziela do krwi dominujące ilości estrogenów – hormonów, które przygotowują organizm kobiety do owulacji i ewentualnego przyjęcia poczętego dziecka.